Boekbespreking                                                                                                                                                     mei/juni 2001

Ondanks en dankzij alles gelukkig

–

De Australische Lucy en Thomas Strange, hoofdpersonen in Een zee van licht, zijn in 1860 acht en tien jaar oud als ze hun ouders verliezen. Hun oom Neville haalt de beide kinderen naar Londen. Gedrieën bouwen ze een nieuw bestaan op, totdat de omstandigheden Lucy ertoe brengen naar India af te reizen. Daar ontpopt ze zich tot een verdienstelijk fotografe, voordat ze noodgedwongen naar Engeland terugreist voor de laatste fase van haar nog jonge leven. De Australische auteur en literatuurdocente GAIL JONES (1950) haalde met deze roman de longlist van de prestigieuze Man Booker Prize 2004.

Het begin van dit boek staat vol vooruitwijzingen. Al op de derde bladzijde lezen we dat de hoofdpersoon, Lucy, niet ouder zal worden dan 22 jaar. Zoiets schrijnt altijd een beetje. We moeten Lucy nog leren kennen, maar nu in de wetenschap dat we haar vroeger of later ook weer kwijtraken. Amper een bladzijde verder volgt een tweede aankondiging. Hieruit blijkt dat Lucy en Thomas op het punt staan hun beide ouders te verliezen. Moeder Honoria sterft in het kraambed en vader Arthur pleegt daarop zelfmoord. (Een autobiografisch gegeven, want dit gebeurde ook de overgrootouders van Gail Jones.)

‘Wil ik dat allemaal van tevoren weten?’, is de gedachte die zich onwillekeurig aandient bij deze weinig subtiele vingerwijzingen. Het is alsof Jones alles in het werk stelt om te voorkomen dat de lezer zich aan de personages hecht. Ook de hoofdstukken die volgen, lijken er in eerste instantie niet op gericht de lezer aan zich te binden. Jones beschrijft de levens van Lucy’s ouders en grootouders met een zekere werktuigelijkheid die weliswaar niet onaangenaam aandoet, maar er vooral op gericht lijkt om iedereen snel bij te praten over de uiteenlopende achtergronden. Het verhaal krijgt pas echt vaste vorm wanneer de kinderen in Londen arriveren en Jones haar caleidoscopische aanpak terughoudender hanteert. Thomas gaat werken bij het Toverlantaarn Theater en Lucy vindt werk in een zogenoemde albuminefabriek die ‘fotografisch papier’ aflevert.

Beide betrekkingen sluiten aan bij Lucy’s belangstelling voor beeld en licht. Ze noteert waarnemingen in haar dagboek die zich om wat voor reden dan ook hebben vastgezet in haar geheugen. Zoals dat van drie hyacinten ‘met aderen als dikke snaren, net als de handen van oude mensen’. En geleidelijk aan blijkt hoezeer het hele boek in dienst staat van Lucy’s visuele ontdekkingen. De Engelse titel Sixty Lights verwijst naar de zestig hoofdstukken, waarin Lucy zich al doende verwondert over alle gedaanten die licht kan aannemen: de schittering van de zee, schaduwvlekjes op een muur, het kleurenspel in iemands ogen.

Maar net als iedereen in Londen zijn draai lijkt te hebben gevonden, vraagt oom Neville aan Lucy of zij een huwelijk met een oude vriend van hem in India wil overwegen. Neville blijkt hem geld schuldig te zijn. De zestienjarige, zelfstandige Lucy stemt toe. Haar beoogde echtgenoot in India heet Isaac Newton – een nadrukkelijke verwijzing naar de wetenschapper die het ‘witte’ zonlicht ontrafelde tot een regenboog.

Eenmaal op de boot naar Bombay ontmoet ze een rokkenjager die haar inpalmt, tot afgrijzen van Newton die hier later achterkomt. Toch doen zij en Newton een respectvolle poging elkaar beter te leren kennen en regelt hij dat zij zich kan bekwamen in de fotografie. En geleidelijk aan is er een omslag van de veel oudere Newton als Lucy’s leermeester, naar Lucy die Newton door haar onbevangenheid nog veel kan leren. En net zoals Lucy in haar foto’s met name de onvolkomenheden koestert, lijkt het erop dat ze juist dankzij de tegenslagen alles uit haar korte leven weet te halen. Dat, en de vaardige pen van Jones biedt mooi tegenwicht voor de snapshots uit het begin.

Gail Jones – Een zee van licht *  Meulenhoff * 272 blz * ISBN 9029074965 * € 16,95 * Vertaling: Willemijn de Jonge * Oorspronkelijke titel: Sixty Lights